Enfysau a Lliwiau

Pan fydd hi'n glawio, a'r haul yn tywynnu, efallai y gwelwn Enfys yn yr awyr. Mae'n digwydd pan fydd yr haul yn disgleirio trwy ddiferion glaw, a'r golau gwyn yn cael ei blygu wrth iddo fynd i mewn i'r diferion dŵr

Ar y ddaear, mae'r Enfys yn ymddangos fel arc, ond os byswch yn hedfan mewn awyren yna gellir ei weld fel cylch.

Mae'r lliwiau yn yr Enfys yn uno yn esmwyth o un i'r llall. Maent yn barhaus yn nhrefn y lliwiau. Ond yn draddodiadol rydyn ni'n meddwl am Enfys fel un sydd â 7 lliw unigol. Mae hyn yn ei gwneud hi'n haws cofio'r drefn, a hefyd llunio fersiwn symlach. Dyma'r saith lliw: Coch, Oren, Melyn, Gwyrdd, Glas, Indigo a Fioled. Mae'r cofrif Roy G. Biv yn ddefnyddiol gan ei fod hefyd yn amlygu'r tri prif liw Coch (R - Red), Gwyrdd (G - Green), Glas (B - Blue). Mae gwerthoedd ar gyfer R, G a B, yn aml yn cael eu defnyddio i godio lliwiau ar gyfrifiadur.

Pam saith lliw?

Tip Defnyddiol Cofiwch drefn yr Enfys drwy odl: Roy G. Biv, neu Richard o York a Roddodd Frwydr Yn Ofer, neu Darllenwch Allan Eich Llyfr Da Mewn Adnod.

Priodolir y crynodeb o liwiau enfys, i saith lliw gwahanol, i Aristotle (384 – 322 BC) ond mae'n bosibl iddo gael ei ddatblygu gan olynwyr Aristotle Theophrastus neu Strato. Creodd Newton gylch lliw, i ddisgrifio sut y gellir cymysgu goleuadau lliw gyda'i gilydd. Yn wreiddiol, dim ond pum lliw a ddefnyddiodd Newton, ond ychwanegodd oren ac yna indigo i gyd-fynd â'r saith nodyn mewn graddfa fawr, mewn cerddoriaeth. Ond mewn gwirionedd, mae symleiddio enfys i set o 5 neu hyd yn oed 7 cam braidd yn fympwyol. Yn ogystal, enwodd Newton ei liwiau yn wahanol i'r ffordd y byddem ni'n eu henwi yn awr. Yr hyn a alwodd yn "Indigo" y byddem yn awr yn ystyried i fod yn "Glas", a'r hyn a alwodd yn "Glas", byddem yn dweud ei fod yn "Gwyrddlas".

Cymysgu paent yn erbyn cymysgu goleuadau

Mae gwahaniaeth rhwng cymysgu goleuadau, a chymysgu paent. Cymysgu lliw ychwanegyn, yw'r term a ddefnyddir wrth gymysgu goleuadau, tra bod yr ymadrodd cymysgu tynnol yn cael ei ddefnyddio wrth gymysgu paent. Mae'n debyg bod myfyrwyr yn dysgu mwy am gymysgu paent, o gymharu â dysgu sut i gymysgu golau! Er enghraifft, rwy'n siŵr eich bod yn gwybod pan fydd paent melyn yn cael ei gymysgu â glas Rydym yn cael paent gwyrdd. Ond mae cymysgu goleuadau yn wahanol. Ac ar gyfrifiadur mae angen i ni feddwl o ran cymysgu golau. Rydym yn delio â chymysgu lliw tynnol ar gyfrifiadur.

Lliwiau Arlliw

Mae'n debyg eich bod wedi disgrifio car fel coch dwfn, neu efallai coch golau. Gellir disgrifio cochion eraill fel coch llachar, neu gall lliw arall ymddangos fel coch ysgafn, neu efallai pinc. Rydym yn disgrifio'r lliw arlliw. Ym mhob un o'n henghreifftiau, mae ein lliw sylfaenol (creiddiol) yn goch.

Tip Defnyddiol Pan fyddwch eisiau ddeall arlliw gwrthrych, gofynnwch i'ch hun "beth yw'r prif liw?" Gall fod yn goch, melyn, gwyrdd neu glas.

Mewn iaith rydym yn mynegi gwahanol liwiau drwy ychwanegu gwahanol ansoddeiriau. Glas golau, glas tywyll, glas pastel, glas llachar, ac ati.

Gallwn newid y ysgafnder o'r arlliw, trwy gymysgu mewn mwy o'r lliw du, neu fwy o wyn. Gelwir yr un cysyniad hwn yn gwerth, neu tôn.

• I wneud arlliw ysgafnach, mae angen i chi gymysgu mewn mwy o wyn. Byddai hyn yn lleihau tywyllwch y lliw. Gelwir hyn hefyd yn lliw gwerth uchel.
• I wneud arlliw tywyllach, mae angen i chi gymysgu mewn mwy o ddu. Gelwir hyn hefyd yn lliw gwerth isel.

Yn olaf, mewn graffeg a delweddu, mae'n gyffredin siarad am y dirlawnder o liw. Gallwn feddwl am ddirlawnder fel disgleirdeb neu ddwyster y lliwiau mewn golygfa.

Gweithgaredd

I greu'r troellwr Enfys byddwch angen:

• Cardfwrdd plaen (neu gerdyn solet gwyn)
• Pensil
• Pinnau ffelt lliw (un ar gyfer pob lliw o'r enfys!)
• Llinyn
• Siswrn
• Pren Mesur
• Cwmpawd, neu rywbeth crwn fel plât
• (Dewisol) Onglydd, i gyfrifo'r onglau

Nawr rydych chi'n gwybod mwy am liwiau ac enfysau.